Jaarverslag 2010

• Onderzoek naar sms-diensten

  CIPO deed onderzoek naar de tarieven die publieke omroepen vragen voor sms-diensten. Het onderzoek liet zien dat de richtlijn telefoondiensten (richtlijn 5) vrijwel door alle omroepen goed wordt nageleefd.

  Het AVRO-programma ‘Op zoek naar Mary Poppins’ leidde begin 2010 tot een maatschappelijke discussie over de kosten die publieke omroepen mogen vragen voor sms-diensten. Daarom heeft CIPO onderzoek gedaan naar de naleving van richtlijn 5.

  Uitkomsten onderzoek

  Richtlijn 5 wordt door de meeste omroepen goed nageleefd. In het algemeen rekenen zij een – kostengeoriënteerd – bedrag van € 0,25 of € 0,30 voor sms-diensten. De AVRO bleek als enige omroep af te wijken met een bedrag van € 0,60 per sms. Ook bekostigde de AVRO met de inkomsten uit sms-diensten een deel van haar programma’s. Omdat dit nadrukkelijk niet de bedoeling is, zo staat in richtlijn 5, adviseerde CIPO de AVRO dringend om per direct een kostengeoriënteerd tarief te hanteren. De AVRO volgde dat advies op.

• Klacht over onredelijk taalgebruik

  Kan CIPO optreden tegen onredelijk taalgebruik op websites van publieke omroeporganisaties? Deze vraag kwam aan de orde nadat een ouder van een deelnemer aan het KRO-programma Puberruil een klacht indiende bij CIPO.

  De klacht ging over vermeend onredelijk taalgebruik op een forum van de KRO. De woorden waren gericht op het gezin van de puber, die meedeed aan het KRO-programma Puberruil.

  CIPO kon geen formele rol spelen in deze zaak omdat de gedragscode geen betrekking heeft op de inhoud van internetproducties of radio- en televisieprogramma’s. Wel wees CIPO de ouder op de normen die de KRO hanteert voor uitingen van het publiek op haar websites. Onder deze normen kan de KRO namelijk zélf – al dan niet op verzoek van het publiek – uitingen verwijderen die volgens haar niet voldoen aan de genoemde spelregels. De betreffende uitingen bleken op dat moment overigens al door de omroep te zijn verwijderd.

• Melding misstand niet-ontvankelijk verklaard

  CIPO ontving een melding van een mogelijke misstand bij de KRO. Het betrof een misstand die rond 1980 zou hebben plaatsgevonden. Omdat de gedragscode toen nog niet in werking was getreden verklaarde CIPO de melding niet-ontvankelijk.

  Ook na een verzoek tot heroverweging bleef CIPO bij dit standpunt. De gedragscode van de publieke omroep, waarvan de klokkenluidersregeling een onderdeel is, trad in werking op 1 januari 2006. Gebeurtenissen van vóór deze datum kunnen dan ook niet door CIPO worden onderzocht.

• Buitenlandse reizen omroepmedewerkers

  In 2009 ondernamen medewerkers van vijf omroeporganisaties een reis naar Istanbul met buitenproducent Rob Hof. CIPO onderzocht of zij hiermee handelden in strijd met de gedragscode van de NPO.

  Buitenlandse reizen van omroepmedewerkers leidden in 2009 tot negatieve berichtgeving. CIPO stelde een onderzoek in naar één van deze reizen: een driedaagse reis naar Istanbul in juni 2006. Het onderzoek wees onder andere uit dat artikel 7 (reizen buitenland) van richtlijn 2 niet was nageleefd door de omroepmedewerkers. Het advies van CIPO aan de omroepen luidde:

  • Zorg ervoor dat omroepmedewerkers voor het ondernemen van een buitenlandse reis altijd schriftelijk toestemming krijgen;
  • Behandel uitnodigingen op kosten van derden altijd terughoudend en toets deze op het risico van belangenverstrengeling;
  • Zorg ervoor dat omroepmedewerkers bij voorkeur een schriftelijk verslag maken van een buitenlandse reis.

• Uitspraak Nationale Ombudsman over melding misstand

  Zowel bij het Commissariaat als bij CIPO deed een ex-omroepmedewerkster van de Joodse Omroep (JO) een melding van mogelijke misstand. Over de behandeling van deze meldingen diende zij vervolgens een klacht in bij de Nationale Ombudsman.

  De melding betrof een onduidelijke bestuurlijke situatie en mogelijke financiële misstanden bij de JO. Het Commissariaat oordeelde dat er geen sprake was van misstanden bij de JO. CIPO gaf aan af te zien van inhoudelijke behandeling, onder andere omdat al een breder onderzoek naar goed bestuur bij de JO was gestart.

  Nationale Ombudsman

  Uit ontevredenheid over de behandeling van de melding diende de ex-omroepmedewerkster vervolgens een klacht in bij de Nationale Ombudsman. In zijn rapport – dat in oktober 2010 verscheen – adviseerde hij het Commissariaat zijn eerdere oordeel te heroverwegen en dit te voorzien van een goede motivering. Ten aanzien van CIPO gaf de Nationale Ombudsman aan niet bevoegd te zijn omdat CIPO geen overheidsinstantie is.

• Advies bestuursmodel Verzorging Levensbeschouwelijke en Religieuze Zendtijd (VLRZ)

  De omroeporganisaties Interkerlijke Omroep Nederland (IKON), Zendtijd voor Kerken (ZVK), Boeddhistische Omroep Stichting (BOS) en Stichting Organisatie voor Hindoe Media (OHM) hadden het  voornemen te gaan samenwerken binnen één stichting. Zij vroegen CIPO advies over een bestuursmodel voor de beoogde overkoepelende stichting Verzorging Levensbeschouwelijke en Religieuze Zendtijd (VLRZ).

  Met de samenwerking liepen de omroeporganisaties vooruit op de bezuinigingsplannen van het kabinet Rutte. Zij legden CIPO twee bestuursmodellen voor. CIPO adviseerde een van de modellen te verwerpen omdat het aan eenvoud en helderheid ontbrak. Bovendien kwam bij dit model de bestuurbaarheid in het gedrang vanwege dubbelfuncties van de hoofden. Deze waren binnen het model zowel hoofd van hun eigen omroeporganisatie als lid van het bestuur. Daardoor zou de directeur door de hoofden – in hun functie als bestuurder – kunnen worden aangesproken op besluiten die hij óver hun functie – als hoofd van de omroeporganisatie – had genomen.

  Suggesties

  Aanvullend deed CIPO de omroeporganisaties de volgende suggesties:

  • Om de onafhankelijkheid van de leden van de RvT te garanderen, kán gekozen worden voor een stelsel van voorkeurzetels waarbij de leden niet afkomstig zijn van de uitvoerende omroeporganisaties, maar wel de instemming hebben van die organisaties.
  • VLRZ kan ook vormgegeven worden als een vereniging met de mediastichtingen als leden. Daarbij zou de verenigingsraad het toezicht kunnen uitoefenen.

• Advies taakverdeling RvT en bestuurder ZvK

  Zendtijd voor Kerken (ZvK) vroeg CIPO advies over een juiste taakverdeling tussen de Raad van Toezicht (RvT) en de bestuurder. CIPO adviseerde het onderscheid tussen die twee organen strikter vast te leggen en te handhaven.

  Tot de kerntaken en bevoegdheden van een RvT behoren onder meer het:

  • verlenen van goedkeuring aan majeure besluiten;
  • benoemen van de externe accountant;
  • uitoefenen van het werkgeverschap over het besturend orgaan;
  • geven van advies.

  Tussen de taken van het bestuur en de toezichthouder moet een duidelijk onderscheid bestaan. CIPO concludeerde dat de RvT in het gepresenteerde model echter taken toebedeeld had gekregen die formeel gezien bij het bestuur zouden moeten liggen.

  Bestuurstaken voor RvT-lid

  De portefeuillehouder P&O zou bijvoorbeeld benoeming, schorsing en ontslag van medewerkers binnen zijn takenpakket krijgen, terwijl hij alleen verantwoordelijk zou moeten zijn voor goed toezicht op organisatiebeleid en personeelsbeleid. CIPO adviseerde daarom (onder meer) deze taak over te laten aan de bestuurder.

• Gesprekken met omroepen

  Om maatwerk te kunnen leveren heeft CIPO regelmatig contact met vertegenwoordigers van de publieke omroepen.

  Als gehele commissie spreekt CIPO periodiek met alle omroepen, meestal in aansluiting op een van de commissievergaderingen, die in Amsterdam plaatsvinden. In 2010 sprak CIPO met PowNed, AVRO, WNL en Teleac. Minimaal eens per jaar spreekt CIPO daarnaast met de Raad van Bestuur van de NPO over de inhoud en naleving van de gedragscode.

  Daarnaast onderhoudt de secretaris van CIPO contact met de omroepen, meestal via de compliance officers. Zij raadplegen CIPO via e-mail, telefoon of persoonlijk – bij de omroeporganisaties zelf of op het secretariaat van CIPO (in het NPO-gebouw op het Mediapark).

• Succesvolle toezichthoudersmiddag

  De toezichthoudersmiddag is ook dit jaar weer positief ontvangen. CIPO organiseert deze middag jaarlijks om goed toezicht binnen de omroepen de stimuleren.

  In 2010 waren niet alleen de voorzitters van de Raden van Toezicht uitgenodigd, maar kon iedere omroeporganisatie twee afgevaardigden sturen. In totaal bezochten 35 deelnemers de middag. De uitwisseling van ervaringen tijdens de bijeenkomst werd bijzonder gewaardeerd door alle aanwezigen.

  Laatste ontwikkelingen

  CIPO presenteerde de laatste ontwikkelingen op het gebied van goed bestuur en toezicht. Met speciale aandacht voor de diverse rollen van de toezichthouder: controleur, adviseur en werkgever. Pauline Meurs – hoogleraar Management en Organisatie Gezondheidszorg aan de Erasmus Universiteit én directeur Erasmus Centrum voor Management Development in de zorg –  was uitgenodigd als gastspreker.

• Algemene Rekenkamer tevreden over maatregelen van CIPO

  Om overlap in werkzaamheden te voorkomen stelden het Commissariaat en CIPO in 2008 een samenwerkingsovereenkomst op, die in 2009 in werking trad. De overeenkomst ligt in lijn met een advies van de Algemene Rekenkamer (AR).

  In 2008 concludeerde de AR in een onderzoek naar de landelijke publieke omroep dat er overlap bestond in de toezichtsactiviteiten van het Commissariaat, CIPO en de NPO. Zij adviseerde de partijen werkafspraken te maken om overlap en lacunes in toezichtsactiviteiten te voorkomen.

  In 2010 deed de AR opnieuw onderzoek, dit keer naar de effecten van haar aanbevelingen uit 2008. Het terugblikonderzoek wees uit dat er nog steeds voor een deel overlap bestaat tussen de toezichtsactiviteiten van de drie partijen. Wel stelt de AR dat CIPO de aanbevelingen goed heeft opgevolgd. Het samenwerkingsprotocol dat CIPO en het Commissariaat op eigen initiatief opstelden is hiervan een voorbeeld.

• Bestuursmodel MON

  Zijn onze statuten en governancecode conform de gedragscode? Met deze vraag stapte de Moslim Omroep Nederland (MON) in 2010 op CIPO af.

  CIPO toetste het bestuursmodel van MON al eerder aan richtlijn 1 van de gedragscode (Goed bestuur en toezicht). Naar aanleiding van deze toets, legde MON aan CIPO de concepten van haar statutenwijziging en governancecode voor. De aangepaste statuten voorzagen nu weliswaar in een helder onderscheid tussen bestuur en toezicht, toch adviseerde CIPO deze nog op een aantal punten te verbeteren. MON heeft aan dit advies echter geen gehoor meer kunnen geven, omdat het Commissariaat – na interne bestuursproblemen bij MON –  de aanwijzing van MON als media-instelling heeft ingetrokken.

• Advies procedure ledenraadverkiezing PowNed

  De net toegelaten omroep PowNed organiseerde haar eerste ledenraadverkiezing, maar ging daarbij voorbij aan de eigen statutaire regels.

  Na een klacht van een derde onderzocht CIPO de gang van zaken bij de verkiezing. Er waren 22 kandidaten, en slechts 20 plaatsen. PowNed koos ervoor een stemming te organiseren waarbij niet op een kandidaat, maar tegen twee kandidaten moest worden gestemd.

  Nieuwe verkiezing

  Daarnaast was op de site van PowNed een negatief stemadvies geplaatst, gericht tegen de kandidatuur van de klager. De twee kandidaten met de meeste tegenstemmen zouden niet in de raad komen. Door een termijnoverschrijding was deze vorm echter niet in lijn met de eigen statuten. CIPO oordeelde daarom dat er in feite geen ledenraad was samengesteld en adviseerde een nieuwe verkiezing te houden. PowNed nam dat advies over.